Dr. Fred: Vernoem de Garenmarkt niet naar Thorbecke maar naar Samuel Le Poole

Leiden gaat er qua bereikbaarheid de laatste tijd flink op vooruit. Onlangs werd de nieuwe garage aan de Lammermarkt met veel feestelijkheden geopend. Het kostte 40 miljoen, maar daar hebben we dan ook wat voor. Alle aandacht is nu gericht op de nieuw te ontwikkelen garage aan de Garenmarkt. Gaat ook 40 miljoen kosten, maar zal ook een aanwinst gaan vormen voor de automobilist die het Leidse centrum wil bezoeken. Daar mogen we dus best blij mee zijn.

Opmerkelijk is daarbij wel, dat er nu al wordt voorgesteld om als de garage klaar is het plein om te dopen van Garenmarkt in Thorbeckeplein. Kennelijk denkt men dat dit ook de sfeer van het cabaret van St. Germain des Prés van de legendarische Dorus, alias Tom Manders, op het plein zal doen ontstaan. Meer in het bijzonder denkt men dit te moeten doen ter nagedachtenis en eerbetoon aan de man die in de 19de eeuw langdurig premier was van ons land en die lang woonde aan de Garenmarkt.

Deze Thorbecke is beroemd geworden, omdat we onze Grondwet van 1848 aan hem te danken hebben, waarbij hij de ministeriële verantwoordelijkheid invoerde en de Koning zijn toenmalige macht afnam. Zeker geen sinecure en ere wie ere toekomt. Nu is er al een Thorbeckestraat in de Burgemeesterswijk, maar een kniesoor die daarop let!

Het is jammer dat deze suggestie nauwelijks een goede historische basis heeft. Hoe zit dat dan? Wel die Garenmarkt heet niet zomaar Garenmarkt. Het is ter nagedachtenis aan aan de textielondernemingen, die in Leiden tot in de zeventiger jaren van de vorige eeuw voor zoveel economische voorspoed en werk hebben gezorgd. Om dit extra te beklemtonen staat er op de Garenmarkt ook nog een monument met een klos daarin afgebeeld. Op het laatst bevond zich daar ook de textielfabriek van de familie Le Poole, die is afgebroken,waardoor ruimte ontstond voor het plein.

De keerzijde van de economische voorspoed die de textielindustrie voortbracht was de sociale ellende, met name in de vorm van kinderarbeid. Het deed denken aan de misstanden in de textiel die ook nog heden ten dage bestaan in landen als Bangladesh. Interessant is dat het de Leidse textielondernemers zelf zijn geweest die in 1863 aandacht vroegen voor de misstanden. Dit deden zij in vervolg op de beroemde rede van de schrijver J.J.Cremer in het Haagse Diligentia, die een aanklacht formuleerde tegen de misstanden.

De Leidse textielondernemers richtten zich in het zgn. Leids Adres tot Koning Willem III met het dringende verzoek om als overheid hiertegen op te treden. Opmerkelijk omdat het ’laissez faire, laissez passer’ hoogtij vierde. Deze uiting van de textielondernemers kan gezien worden als het begin van de ondernemersbetrokkenheid bij de sociale correctie van het economisch leven, dat noodzakelijk bleek. Een vroege uiting van maatschappelijk verantwoord ondernemen, zo zou je het kunnen duiden.

De inspirator tot deze Leidse actie is Samuel Le Poole (1873-1931) geweest, zo valt te lezen in het onlangs uitgekomen boek ‘Leienaars’ van Piet van Sterkenburg. De suggestie tot naamswijziging wordt nog pikanter als je je realiseert dat het de Leidse Thorbecke is geweest die de aanpak van de kinderarbeid als premier alleen maar heeft gedwarsboomd. Weliswaar hebben we met de nieuwe Grondwet veel aan hem te danken, maar van enige sociale vooruitgang wilde hij niet weten. Het was pas door een initiatief van het sociaal-liberale kamerlid van Houten dat er in 1874 een eerste kinderwet ontstond, dus pas 11 jaar later. Al met al is de omzetting van Garenmarkt in Thorbeckeplein een vreemde gedachte die geen recht doet aan de geschiedenis en de rol die Thorbecke heeft gespeeld ten aanzien van de bestrijding van sociale misstanden en het scheppen van een basis voor sociale vooruitgang . Als er al een naamswijziging zou moeten plaatsvinden dan is dat van Garenmarkt in Samuel Le Poole plein . Ere wie echt ere toekomt. Nu bestaat er al in het industriegebied van Roomburg een Le Pooleweg, maar een kniesoor die daarop let.

Dr. Fred