Depeche Mode: muziek als goed betaalde hobby

door Pablo Cabenda

 Je voelt de opwinding die ternauwernood in bedwang wordt gehouden door geduld. Een mengsel van sensaties die een menigte in zijn greep houdt die weet dat ze over vijf, misschien tien, hoogstens vijftien minuten getuige is van iets groots. In de grote zaal van het Triënnale Design Museum in Milaan wachten wij uitverkorenen, de ingevlogen schrijvende Europese poppers, de Italiaanse media en leden van de Italiaanse fanclub, op de komst van ‘De Band’. Lichte spanning manifesteert zich als geroezemoes.

Smartphones staan stand by voor persoonlijke documentatie, een professionele camera voor het internet en de wereld.  En geduldig tikt de klok in de Triënnale af met die op de website van De Band tot 13.00, het uur U. Entree Dave Gahan, Martin Gore en Andrew Fletcher. Luid applaus. De electro-popgoden van de Britse band Depeche Mode zijn na een afwezigheid van vier jaar weer onder ons en hebben nieuws. Er komt een album uit, gevolgd door een tournee. En dat wil de band hier in Italië voor de pers, de Italiaanse media en fans, in den lijve of on line aanwezig, wereldkundig maken.  Vorig najaar was er in Milaan een lesje ‘Hoe een megaband te herkennen aan zijn randverschijnselen’ en

Depeche Mode vertoonde ze op die oktoberdag allemaal. Het zorgvuldig gekweekte sfeertje van exclusiviteit rond de act. De extra beveiliging in de Triënnale die dwars door je heen keek om te zien of je wel bij dit bijzondere evenement aanwezig mocht zijn. Het poepsjieke  Four Seasons hotel, waar over drie dagen drie suites zijn afgehuurd waar de drie bandleden afzonderlijk hun interviews gaven – nooit langer dan15 minuten. En er werden nota bene voordat de tournee werd aangekondigd al on line kaartjes aangeboden.   Depeche Mode ís ook een megaband, met een Europese tournee in 21 landen waar ze 33 concerten geven voor in totaal anderhalf miljoen fans. Daarna trekt de band verder naar de arena’s, stadions en sporthallen van Noord- en Zuid Amerika. De band verkocht wereldwijd meer dan 100 miljoen albums, had in Engeland zo’n 50 hitsingles en is daarmee de best verkochte Britse synthpopact aller tijden.

Dat terwijl Depeche Mode in eerste instantie als nicheband werd gezien die zijn gemoedstoestand in ernstig zwart schilderde en snel geadopteerd werd door goths en de nichtenleerscene. Persoonlijke songs over seks en politiek (Master & Servant), sterfelijkheid (Fly on the Windscreen) en religie (Personal Jesus) worden gezongen met die uit de diepte galmende bariton van voorganger Dave Gahan. Nummers met vaak een dwingende, tikje onheilspellende electrobeat die tegelijk zo toegankelijk klinken dat ze meezingbaar zijn.

Opgericht in 1980 is Depeche Mode als band dan ook zijn decennium, generatie en diverse niches ontstegen door in het hier en nu nog steeds succes te oogsten. Als de grote jaren tachtig bands niet zijn ontbonden  (R.E.M., The Smiths) maar in snoozestand staan (New Order, The Human League) wacht hen na zo’n 20 jaar artistieke quarantaine, de gemiddelde incubatietijd voor jeugdsentiment, een nieuwe bescheiden carrière in het nostalgiecircuit. Bands spelen een set van krakers bescheiden gegarneerd met nieuw materiaal voor fans die samen met hun zijn opgegroeid (Simple Minds) of wijden zich aan een recital van het klassieke album (The Cult, Simply Red ).

Maar bands uit de jaren tachtig die én nog productief zijn, én nog wereldwijd een miljoenenpubliek aanspreken dat zich ook nog eens blijft verjongen? Ze zijn op de vingers van de hand van een vuurwerkslachtoffer te tellen. Ja U2 en Metallica maar verder?   Bijna werd de status van Depeche Mode, als onderdeel van de popcanon, officieel toen de band, verantwoordelijk voor hits als People Are People, Personal Jesus, Enjoy The Silence, I Feel You en Just Can’t Get Enough, vorig jaar oktober werd genomineerd voor een plekje in de Rock ’n Roll Hall of Fame. Ze kwamen er (nog) niet in maar Depeche Mode is officieus al toegetreden tot het pantheon van tijdloze popacts die onderdeel uitmaken van de bloedstroom van popmuziek, ook als ze lange tijd niet in the picture zijn. Een popconstante, waarbij de vertrouwdheid van het gebodene en de aankondiging van nieuw werk nu belangrijker zijn dan de mogelijke artistieke verassing daarvan.

Daarmee is Depeche Mode de eerste synthformatie met de status van een legendarische rockband. Noem ze de Rolling Stones van eighties electropop. Net zoals de langst bestaande internationaal nu nog succesvolle  band is Depeche Mode een goed geoliede global corporation die autonoom opereert zonder zich aan de wensen van platenmaatschappijen, fans of de honger van de media te hoeven storen.

De BV Depeche Mode doet wat het wil. Dat vertaalt zich in onder andere een trage maar stage productie. Sinds Songs of Faith and Devotion (1993) brengt de band precies elke vier jaar een album uit tot aan het vorige maand verschenen Spirit. Het is een cyclus die door de bandleden als ideaal wordt ervaren. Martin Gore, voornaamste songschrijver en multi-intrumentalist  zette het in 2013 helder uiteen voor de Irish Times. ‘We hebben stap 1: liedjes schrijven; stap 2: liedjes opnemen; stap 3: het album uitbrengen; stap 4: inschepen voor een zestien maanden durende tournee; stap 5 pauze nemen.’ Voor aanhoudend succes te herhalen vanaf stap 1.

Dat Depeche Mode, in tegenstelling tot veel van zijn eighties vakbroeders, zo’n lange adem heeft komt volgens Gore en toetsenist Fletcher omdat ze vanaf de eerste stappen in hun carrière bij hun onafhankelijke platenlabel Mute alle kans kregen om te groeien. De band beleefde met Violator (1990) zijn artistieke en commerciële piek en brak ermee door in Amerika. Het zevende album pas. Ten tijde van debuutalbum Speak and Spell (1981) klonk Depeche Mode nog licht en luchtig als een elektronische boyband met geleende Casio keyboards en een goedkope drummachine.

Toen daarna songschrijver Vince Clarke de band verliet voor synthduo Yazoo, ontwikkelde de muziek, met Gore als nieuw brein van de band, zich tot zijn vertrouwde vorm: donkere sophisticated electropop die bands als Marilyn Manson, Nine Inch Nails, The Killers en horden techno-dj’s hebben beïnvloed. Daniel Miller, producer en oprichter van het succesvolle alternatieve onafhankelijke platenlabel Mute, liet Depeche Mode groeien tot een volwassen vorm.

Fletcher: ‘Als we niet bij Mute hadden getekend destijds maar bij een major platenmaatschappij die snelle successen waren we waarschijnlijk al lang uitgewrongen en uitgekakt.’    Volgens Andy Fletcher hebben ze nooit de druk ervaren om als celebrities regelmatig in de media te verschijnen of de knoet van de nieuwe media gevoeld die dicteert dat wereldsterren constant on line aanwezig moeten zijn. Niet dat de band vies was van de met rock geassocieerde uitspattingen. Verre van. Begin jaren negentig, toen de verkoop van Depeche Mode platen naar een hoogtepunt klom, ontwikkelde zanger Dave Gahan een heroïneverslaving die hem direct en indirect drie bijna doodervaringen opleverde. In 1993 kreeg de zanger op het podium in New Orleans een door drugs veroorzaakte hartaanval. In 1995 sneed hij zijn polsen door en in 1996 stopte zijn hart voor twee minuten nadat hij een speedball, een mengsel van heroïne en cocaïne, had geïnjecteerd.

Het was in die wildemannenperiode van de band dat fans tijdens concerten zakjes drugs op het podium wierpen. Een keer ontsnapte Gahan nog aan de dood toen in 2009 bij hem blaaskanker werd geconstateerd. Hij werd met goed gevolg geopereerd.  Gore’s alcoholverslaving werd minder breed uitgemeten in de media maar was net zo onhandelbaar. Tijdens de opnames van het album Playing The Angel (2005), hing de producer Gore bij aankomst in de studio subiet een gitaar om, om zoveel mogelijk rendement uit het al dronken lijf te krijgen voordat het onherroepelijk bewusteloos zou neerstorten.   In de geschiedenis van die Britse prototypische electropopband, zo een die in de jaren tachtig hun gitaren inruilden voor synthesizers, word je om de oren geslagen met excessen en akkefietjes rechtstreeks uit het rockboekje. Spiritueel adviseurs en drugsdealers stonden de popsterren terzijde.

Er was vervreemding tussen de bandleden die tijdens het album Songs Of Faith and Devotion tot een dieptepunt leidde. Interviews werden vanaf toen door de bandleden afzonderlijk gegeven. Alan Wilder, bandlid sinds 1982, stapte uit de groep en Fletcher haakte af bij het tweede deel van de lopende tournee wegens ‘mentale instabiliteit’. Ook geheel volgens de rockbandconventies, de broedertwisten tussen de leadman en de songschrijver. Net zoals Noel en Liam Gallager van Oasis en Mick en Keith van de Stones waren Gahan en Gore meer dan eens kemphanen. Gahan voelde zich ondergewaardeerd en wilde een groter aandeel in het schrijfproces. Sinds 2005 is Gahan medesongwriter van de band.  Klassiek, dat is het. Precies zoals je een geschiedenis van een prototypische rockband op leeftijd zou bedenken.

Inclusief dat traject van drugsproblemen en ruzies dat een mega popact doorloopt voordat het of door interne spanningen uit elkaar klapt of in rustiger vaarwater beland. Is er genoeg geld, roem en onderling vertrouwen dan kan zo’n band op eigen voorwaarden, zonder druk van buitenaf, actief en succesvol blijven. Dan rest een bezadigd huwelijk waarbij de partners passie hebben omgeruild voor wederzijdse waardering. Er is zelfs ruimte voor buitenechtelijke avontuurtjes. Gahan die als solo-artiest platen en met zijn eigen bandje Soulsavers platen uitbrengt. Gore die met Vince Clarke het hobbyproject VCMG opstartte en Fletcher die in zijn vrije tijd plaatjes draait.

Of misschien is familie een betere metafoor voor Depeche Mode. De bandleden praten consequent over elkaar als broers. Fletcher: ‘Je houdt van je broers en je wilt ze ook graag om je heen hebben maar je wilt ze ook niet elke dag te zien.’ Gebeurt ook niet. Dave en Martin zijn beide met Amerikaanse vrouwen getrouwd en wonen met hun gezin respectievelijk in New York en Santa Barbara. Andy woont met vrouw en kinderen in Londen. De helft van de tijd zijn de rockgoden toegewijde huisvaders. Dan staat Depeche Mode op waakvlam, een slapend project dat op gezette tijden wordt gereanimeerd. Het heilige vuur om samen magie te maken is terug gedraaid tot een vierjaarlijkse kriebel om weer eens iets met elkaar te doen. En waar iedereen in popmuziek ernaar streeft om van zijn hobby zijn beroep te maken heeft Depeche Mode dat punt bereikt waarop ze hun beroep weer konden ombuigen naar een goed betaalde hobby.

(Dit artikel is eerder gepubliceerd in de Volkskrant)