100 jaar Siem van Tol: voorzitter Boerenleenbank

Siem van Tol (Hoogmade 14-06-1914 , overleden 28-04-2014), de derde echtgenoot van mijn moeder Gré Wesselman (12-04-1919, Roelofarendsveen, overleden 10-06-1999, Hoogmade) was jarenlang bestuurslid, meestentijds voorzitter zelfs, van de Rabobank Hoogmade. Achter op het horloge dat hij kreeg toen hij 25 jaar bestuurslid was, staat dat hij op 11 maart 1953 tot het bestuur is toegetreden.

Hij heeft de eerste palen geslagen voor respectievelijk de toen nog Boerenleenbank geheten bank (1959/1960) aan de Kerkstraat en vele jaren later verderop aan diezelfde straat voor de Rabobank, samen met mijn moeder. Toen hij 70 werd (1984) moest hij opstappen volgens de statuten, maar hij was al geen voorzitter meer, maar wel meer dan 3o jaar bestuurslid.

Samenzwering

Dat Siem bestuurslid werd van de bank was eigenlijk het gevolg van een soort samenzwering met zijn neef Jan van Leeuwen (diens moeder was een zus van Siems moeder, beiden Van Rijnen van Ofwegen, en ook Siems peettante), tegen Huug Zwetsloot, een complot waarbij ongetwijfeld ook bankdirecteur Theo van der Wereld was betrokken. Siem wilde niet echt, maar hielp wel graag Huug Zwetsloot een hak te zetten.

Siem van Tol met de voorzittershamer, anno 1969. rechtsachter Siem, zijn neef Van Leeuwen. Uiterst rechts (zittend) bankdirecteur Theo van der Wereld.

‘Omvaren’

De families Van Leeuwen (thans – 2017 – o.a. Gijsbert van Leeuwen) boerden aan de overkant van de Does en voeren met de roeiboot naar het land (dijk) van Huug Zwetsloot. Vervolgens liepen ze de dijk af om naar de kerk te gaan of voor bv. boodschappen. Waarschijnlijk al een eeuwenoud gebruik. Huug Zwetsloot wilde dat – om onbekende redenen – op een gegeven moment niet meer en verbood de Van Leeuwens nog langer gebruik te maken van zijn land. Sindsdien – ergens midden jaren vijftig – waren zij gedwongen veel verder te roeien, tot aan de Van Klaverweijdeweg.

Bank aan huis

Waarschijnlijk tijdens een familiefeestje zullen de neven Siem en Jan omtrent deze kwestie hebben gesproken en Siem hebben overgehaald – met de bestuursverkiezingen in zicht – zich kandidaat te stellen. Ook Siem liet aan mij doorschemeren dat er zeker enige regie aan ten grondslag lag van Theo van der Wereld, een zekere icoon/autoriteit op het dorp, die vele jaren de baas is geweest van de bank. Eerst had hij bank aan huis, in zijn woning aan de Kerkstraat, later was hij directeur van de nieuwe vestigingen van de bank in dezelfde straat. Hij had een kluis in huis en wie geld wilde (lenen) kwam dus bij hem thuis. Overigens deden in die jaren (nooit bewezen) verhalen de ronde dat Theo van der Wereld tot twee keer zijn ‘eigen’ kluis had leeggeroofd. (overigens was hij getrouwd met een achternicht van Siem, Flora van Tol – van de ‘Georges’).

Huug Zwetsloot gewipt

Bij die bestuursverkiezingen – volgens Siem was er maar één kandidaat teveel – viel Huug dus af en zo werd Jan van Leeuwen gewroken. Volgens Siem had Theo van der Wereld het ook niet zo op Huug Zwetsloot, want die was eigenlijk te bijdehand en hij liet zich niet zomaar overtuigen, wist veel beter wat er in de ‘wereld’ te koop was ,,We waren eigenlijk wel een beetje bang voor Theo van der Wereld. Hij leek het altijd het beste te weten. Het ontbrak ons ook aan kennis en kunde. Later heb het weleens gedacht dat ik eigenlijk een cursus had moeten gaan volgen.”

Geen lening voor slechte boer

Siem werd zowaar voorzitter, maar hij bleef een echte boer – overigens net als de andere boeren in het bestuur -van recht is recht en krom is krom. Daar kon zelfs Theo van der Wereld niet tegenop. Als Siem vond dat een slechte boer geen recht had op een lening – ongeacht zijn bezit en financiële situatie – dan gebeurde dat ook echt niet. De grap daarvan was wel dat diezelfde boer dan naar de Boerenleenbank/Rabobank in Rijpwetering ging en daar vaak alsnog het geld kreeg. Dat gebeurde ook weleens andersom, volgens Siem.

Dronken directeur

De jaarvergadering van de Hoogmadese bank had altijd plaats bij Paviljoen de Does, Van Goozen, aan de Vissersweg. Het was altijd gezellig, aldus Siem. In korte tijd werd de agenda afgehandeld, waarna er werd gekaart, klaverjassen (op z’n Rotterdams – troeven verplicht) uiteraard. En er werd stevig gepimpeld. Directeur Van der Wereld liet zich daarbij zeker niet onbetuigd. Het gebeurde soms dat hij bleef slapen in hotel Huize Van der Ploeg, halverwege de route naar zijn huis, wellicht omdat hij de afstand niet haalde of omdat zijn vrouw Flora hem in die toestand niet thuis wilde hebben.

Eigen spaarbankboekje

Uit mijn eigen kinderjaren herinner ik mij dat wij – alle kinderen – een eigen spaarbankboekje hadden, waarin met de hand geschreven de inleg en jaarlijkse rente werd bijgehouden. Je kon in die tijd nog met muntgeld (kleine bedragen van een paar gulden) naar de bank, hetgeen door mij – maar vaker door mijn moeder – werd gedaan, meestal het geld dat ik (vanaf mijn 8ste) verdiende met mijn wekelijkse krantenwijk (Leidse Courant; onze buurvrouw Van Goozen, Noordeinde 22, was agent van die krant, die rond 1966, een oplage had in Hoogmade van zeker 400 stuks).